NSƯT Tiến Hợi không phải là người duy nhất đóng vai Bác Hồ. Nhưng khi nói đến những vai diễn về Bác trên sân khấu, điện ảnh, hay truyền hình thì cái tên mà người ta nhắc đầu tiên và nhiều nhất, chính là Tiến Hợi.

NSƯT trên sân khấu và ngoài đời

Dù đã bao lần chia sẻ nhưng mỗi lần kể về vai diễn đầu tiên bén duyên với hình tượng Bác Hồ, Tiến Hợi vẫn không khỏi rưng rưng xúc động. Cách đây hơn 30 năm, chàng diễn viên trẻ của Đoàn Nghệ thuật Trường Sơn Quân khu 2 có nằm mơ cũng không tưởng tượng được, chính vai diễn đặc biệt trong vở “Đêm trắng” (NSND Doãn Hoàng Giang dàn dựng) lại trở thành bước ngoặt kỳ diệu cho cuộc đời nghệ thuật của mình. Thời điểm đó, Tiến Hợi 28 tuổi, rất gầy, lại dong dỏng cao. Sau khi hoá trang, mọi người đều ồ lên vì… giống Bác quá. Giống từ vóc dáng, khuôn mặt, ánh mắt, thần thái. Giống đến cả giọng nói.

Anh bảo, lúc đó áp lực lắm, vì mình mới 28 tuổi, phải hoá thân vào vai Bác lúc Người đã 58 tuổi. Khâu hoá trang tạm ổn nhưng phải diễn thế nào cho ra thần thái, dáng dấp, giọng nói, khí chất của Bác là điều khiến Tiến Hợi thao thức “trắng đêm” trong suốt 2 tháng trời tập vở “Đêm trắng”.

Thế rồi, cứ sáng tập cùng Đoàn, chiều lại xem các đoạn phim tư liệu về Bác. Chăm chú xem cách Bác ngồi làm việc, Bác cưỡi ngựa, Bác hút thuốc, Bác viết, ngay cả thần thái khi Bác nằm, Bác ốm. Lúc rảnh rỗi, anh tìm đến nhà sàn của Bác trong Khu Di tích Phủ Chủ tịch để nghe ông Vũ Kỳ, thư kí riêng của Bác, nói về cách ăn ở sinh hoạt, tác phong đời thường của Bác… Lợi thế quê gốc Nghệ An giúp Tiến Hợi biết nói tiếng Nghệ, nhưng không phải ai nói tiếng Nghệ cũng bắt chước được giọng Bác Hồ. Buổi tối nào anh cũng lên Đài Tiếng nói Việt Nam nghe băng các bài phát biểu, nói chuyện của Bác rồi ghi âm đem về nhà tập nói. Nhiều đêm thanh vắng, chàng diễn viên trẻ cứ đứng giữa phòng tự diễn với cái bóng trên tường, rồi ngồi lẩm nhẩm tự nói tự sửa…

Nỗ lực đó được đền đáp ngay trong buổi công diễn đầu tiên. Không chỉ thuyết phục với vẻ ngoài, Tiến Hợi khiến cho khán giả như thấy Bác trong từng dáng đi, giọng nói, cử chỉ… “Kết thúc vở diễn, tất cả mọi người đều đứng dậy vỗ tay. Đại tướng Võ Nguyên Giáp cùng con gái lên sân khấu tặng hoa cho chúng tôi. Mắt Đại tướng đỏ hoe. Ông xúc động không nói nên lời, chỉ nói với tôi hai từ: Cảm ơn! Cảm ơn!… rồi đi xuống”, nghệ sĩ Tiến Hợi xúc động nhớ lại, “Còn bác Vũ Kỳ ôm tôi khóc, vỗ vai nói “Tốt quá! Tốt quá! Cậu trẻ thế này mà thể hiện được thần thái của Bác. Tôi xem mà xúc động quá!”.

Đó không phải lần duy nhất Tiến Hợi “nở mày nở mặt” nhờ vai diễn Bác Hồ. Có lần, ở Việt Trì (Phú Thọ), sau khi diễn xong, một cụ già đã chạy đến bên nam diễn viên… quỳ xuống vái lạy vì “giống Bác quá!”. Hay lần khác, khi phải diễn với 3.000 diễn viên quần chúng, quay mãi không xong vì quần chúng cứ tranh thủ ùa lên… xin chụp ảnh kỷ niệm. Nhận lệnh của đạo diễn, “chàng thanh niên Nguyễn Tất Thành” mặc áo dài trắng, đầu đội khăn xếp đã đứng lên kêu gọi, động viên bà con, mong bà con giúp đỡ để hoàn thành bộ phim. Thế là bà con rào rào vỗ tay nhất trí nghe lời “Bác”.

Suốt 40 năm qua, số lần Tiến Hợi thể hiện hình tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh nhiều không kể xiết. Hàng chục tác phẩm từ sân khấu đến điện ảnh, truyền hình. Chưa kể nhiều vở kịch như “Đêm trắng” được diễn hàng trăm buổi, trên khắp tỉnh thành cả nước. Năm 2013, sách “Kỷ lục Guinness” của Việt Nam xác nhận Tiến Hợi là “Nghệ sĩ thể hiện thành công vai Bác Hồ trong nhiều thể loại nhất”.

Mừng thì mừng mà lo vẫn lo, anh bảo thế. “Không phải lo diễn không ra mà lo sẽ lặp lại chính mình. Với nghệ sĩ, đó là điều tối kỵ”. Nghĩ vậy nên anh luôn nghiên cứu thật kỹ để diễn sao cho ra thần thái của Người, ở mỗi vai diễn, trong mỗi giai đoạn lịch sử. Nếu Nguyễn Tất Thành của “Hẹn gặp lại Sài Gòn” trung thực, trong sáng, đầy hoài bão thì hình ảnh Bác Hồ trong “Hà Nội mùa đông năm 46” phải toát lên sự lịch lãm, kiên định nhưng cũng vô cùng gần gũi, giản dị…

Thành công của NSƯT Tiến Hợi không thể không nhắc tới vợ anh – chị Vương Đạm Thủy. Từ năm 1987 đến nay, chị là nghệ sĩ hóa trang cho các diễn viên đóng vai Bác Hồ, đặc biệt là chồng mình – NSƯT Tiến Hợi.

Không chỉ làm công việc liên quan đến Bác, cuộc sống của người phụ nữ này cũng có mối liên hệ mật thiết với Hồ Chủ tịch. Cô sinh ngày 19/5, trùng ngày sinh với Bác. Điều bất ngờ hơn, quê gốc của cô cũng ở Kim Liên, Nam Đàn, Nghệ An, cùng quê với Bác Hồ.

Nữ nghệ sĩ chia sẻ, nhờ công việc hóa trang cho diễn viên thành Bác Hồ, cô mới gặp, yêu và kết hôn với NSƯT Tiến Hợi, người diễn viên được cho là diễn vai Bác Hồ thành công nhất từ trước đến nay.

“Thực sự, đây là một mối duyên giữa tôi và anh Tiến Hợi. Khi công tác ở đoàn nghệ thuật Trường Sơn, tôi may mắn được cử đi học hóa trang hình tượng Bác Hồ, người thầy của tôi là NSƯT Nhữ Đình Nguyên. Từ năm 1987 đến nay, tôi đã hóa trang cho anh Hợi khoảng hàng nghìn lần.

Mặc dù anh ấy là chồng tôi nhưng cứ mỗi lần hóa trang Bác Hồ xong, tôi mất hẳn cảm giác đó là chồng mình, thấy một cái gì đấy rất khó tả nhưng vẫn có sự trân trọng. Cứ mỗi lần xem anh ấy diễn, thật sự tôi vẫn có những cảm xúc rất mạnh.

Cách đây 1, 2 hôm, xem anh ấy diễn mà tôi vẫn khóc. Chỉ khi tẩy trang cho anh ấy xong mới lại trở về đời thường, tôi mới dám đùa và cư xử bình thường. Lần nào cũng vậy, cứ hóa trang, dán râu xong là tôi trở thành ”thanh niên già” nghiêm túc, không dám đùa, lúc nào cũng tỉa tót cho anh ấy từng ly từng tí. Tôi không biết đến bao giờ bản thân mới mất đi được những cảm giác đấy” – chị chia sẻ.

Tổng hợp

Nhật Linh/Thongtinngaynay.com